ANKARA (AA) – Türkiye ve dünyada bu yıl enerji sektöründe yoğun gelişmeler yaşandı. Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı anlaşması ve Şangay İşbirliği Örgütü Enerji Kulubü başkanlığı seçimi, Türkiye enerji gündeminin en önemli gelişmeleri oldu.
Türk-Rus ilişkilerinin normalleşmesiyle iki ülke hükümetleri arasında imzalanan Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı anlaşması, bölgedeki en önemli anlaşmalardan biri olarak tarihe geçti.
Türkiye’nin İsrail ile ilişkilerinin 6 yıl aradan sonra tekrar normalleşme sürecine girmesiyle de İsrail ve Doğu Akdeniz bölgesindeki doğalgaz projeleri bölgeyi ilgilendiren önemli gelişmeler arasında yer aldı.
Petrol fiyatlarındaki dalgalanma ve Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ile OPEC dışı ülkelerin petrol üretimini kısma konusundaki toplantıları, İngiltere’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliğinden çıkma kararı ve ABD başkanlık seçimini Cumhuriyetçi aday Donald Trump’ın kazanması dünya ekonomisini ve enerji sektörünü etkileyen önemli gelişmeler oldu.
Yılın son döneminde ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ile iş birliğini derinleştirme arzusuna yönelik açıklamalarının ardından Türkiye, örgütün Enerji Kulübü’nün 2017 dönem başkanlığına seçildi.
– İran ile tahkim süreci ve doğalgazda yüzde 10 indirim
Türkiye’nin, İran’dan aldığı doğalgazın fiyatı konusunda 2012 yılında uluslararası tahkim mahkemesinde açtığı dava, 2 Şubat’ta Türkiye lehine sonuçlandı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, davada kazanılan indirimin 1 Temmuz 2011’den geçerli olacağını belirterek, tahkim heyetinin tarafların anlaşması yönünde yüzde 13,3 -15,8 arasında indirim aralığı verdiğini bildirdi.
Eylül ayında, doğalgaz fiyatlarında tahkimle ilgili karar aşamasına gelindiğini belirten Albayrak, “Hali hazırda karar imza noktasına gelmediği için süreç tamamlanmadı, ama inşallah kış gelmeden bu süreci başlatacağımızı ifade ettiğimiz için doğalgaz indirimi 1 Ekim’den başlamak üzere hem tüketiciye hem sanayiye yüzde 10 olarak yansıyacak.” ifadesini kullandı.
Doğalgazdaki indirimin enflasyon da dahil birçok alana zincirleme etkisi olacağına inandıklarını aktaran Albayrak, “Elektrikte bir zam öngörmüyoruz, inşallah bu maliyetlerin düşmesine dayalı, önümüzdeki dönemde tam tersine elektrik maliyetlerinde düşüş olması yönünde bir hareket de olması muhtemel.” dedi.
– Akkuyu Nükleer’de hisse satışı
27 Nisan’da, Rus tarafının, Türkiye’nin ilk nükleer santral projesi olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) hisselerinin yüzde 49’unu satışa çıkardığı yönündeki haberler sektörde etkili oldu.
Bakan Albayrak, 26 Ekim’de konuk olduğu Anadolu Ajansı (AA) Editör Masası’nda, “Akkuyu özelindeki yüzde 49’luk payın devredilmesi konusu sözleşmede hak olan bir durum. Rosatom şirketi ve Rus tarafından bununla alakalı yerli ortaklar üzerinde görüşmeler yapıldığıyla ilgili bilgimiz var. Projenin finansal olarak daha hızlı hayata geçmesiyle ilgili adımlar çerçevesinde bakıldığında, Rus tarafının bununla ilgili görüşmeler yaptığı, önümüzdeki kısa dönemde bazı adımlar atılacağı bizim de bilgimiz dahilinde gerçekleşiyor.” ifadelerini kullandı.
Akkuyu Nükleer Santrali için Rus nükleer enerji şirketi Rosatom ile Cengiz-Kolin-Kalyon (CKK) şirketleri arasındaki ortaklık görüşmelerinin, yıl sonuna kadar belli bir aşamaya getirilmesi kararlaştırıldı.
Cengiz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Cengiz, 21 Ekim’de AA’ya yaptığı açıklamada, Rusya’nın Akkuyu Nükleer Güç Santrali için bir ortağa ihtiyacı olduğunu belirterek, “Dolayısıyla onlar da bana ortaklık teklif ediyorlar, başkalarına da ediyorlar. Yani onların Türk tarafında ortağa ihtiyaçları var, çünkü bu ülkede iş yapıyorlar. Bizi ortak almak istiyorlar, ama şartları görüşüyoruz. Daha bir sonuca varamadık. Tek başımıza bizim de kaldırabileceğimiz bir iş değil, belki birkaç arkadaşla beraber girebiliriz. Önce Ruslarla anlaşalım da bu işe girmek isteyen çok. Yönetimde olmam şart, yönetimde olmam için de belli bir hisseyi almam lazım. Yılbaşına kadar bu iş netleşir.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
– OPEC kararı sonrası petrol fiyatları 57 doları aştı
Bu yıl uluslararası piyasada petrol fiyatlarındaki düşüş devam etti. Petrol fiyatları Haziran 2014’te 115 dolar seviyesini gördükten sonra, küresel piyasadaki petrol arzı nedeniyle düşme eğilimine girdi. Bu yıl ocak ayında brent petrolün varil fiyatı 27 dolarla Aralık 2003’ten bu zamana kadarki en düşük seviyeyi gördü.
OPEC’in hem resmi hem de gayri resmi toplantılarla üretimi kısma kararı almasının ardından, petrol fiyatları Aralık 2016’da 57,5 dolarla yılın en yüksek seviyesini gördü.
OPEC’in 28 Eylül’de Cezayir’de gerçekleştirdiği gayri resmi toplantısında, üye ülkelerin, petrol üretimini “belli bir seviyede tutma” konusunda anlaştıkları kaydedildi. Kasım ayı sonunda Viyana’da düzenlenen OPEC 171. Olağan Toplantısı’nda ise petrol üretimini kısma kararı alındı. Örgüt, petrol üretim seviyesini günlük 1,2 milyon varil düşürme konusunda anlaşmaya vardı.
Anlaşmaya göre, günlük petrol üretimi 32,5 milyon varil seviyesinde sabitlendi. Petrol piyasasının yeniden dengelenmesi için alınan karar, Ocak 2017’de uygulanmaya başlanacak ve 6 ay boyunca geçerli olacak.
Öte yandan, 10 Aralık’ta OPEC üyesi olmayan petrol üreticisi 11 ülke de petrol üretim düzeyini günlük 558 bin varil azaltma kararı alarak kartelin kararını desteklediğini gösterdi.
OPEC’ten yapılan açıklamada, kartel ve dışındaki petrol üreticisi ülkelerin piyasayı istikrara kavuşturmak için iş birliğine ikna oldukları kaydedilirken, “OPEC üyesi olmayan petrol üreticisi Azerbaycan, Bahreyn, Brunei, Ekvator Ginesi, Kazakistan, Malezya, Meksika, Umman, Rusya, Sudan ve Güney Sudan, petrol üretim düzeylerini hızlandırılmış program kapsamında gönüllü olarak veya denetimli indirime göre azaltmayı taahhüt etmiştir. Söz konusu üreticiler için kombine indirim hedefi günlük 558 bin varil olarak kararlaştırılmıştır.” ifadeleri kullanıldı.
Anlaşma kapsamında, OPEC üyesi ülkeler günlük 1,2 milyon varil, Rusya 300 bin varil, diğer 10 ülke ise 258 bin varil daha az üretim yapacak. Petrol üreticisi ülkelerin üretimi kısma kararını nasıl ve ne şekilde uygulayacakları ise gelecek yıl uluslararası piyasalar tarafından merakla izlenecek.
– Enerjinin devleri İstanbul’da buluştu
AA’nın Global İletişim Ortağı olduğu 23. Dünya Enerji Kongresi, 9-13 Ekim tarihlerinde İstanbul’da yapıldı. Global enerji sektörünün önde gelen oyuncularını buluşturan ve “Enerji Olimpiyatları” olarak da bilinen kongre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayelerinde gerçekleştirildi.
Kongreye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro Moros, OPEC Genel Sekreteri Muammed Barkindo, Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, Katar Enerji ve Sanayi Bakanı Muhammed bin Salih Al-Sade, Cezayir Enerji Bakanı Nureddin Butarfe, Suudi Arabistan Enerji Bakanı Khalid Al-Falih katıldı.
Kongreye Başbakan Binali Yıldırım, Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ile kamu ve özel sektörden de birçok temsilci geldi.
Kongre çerçevesinde OPEC ve OPEC dışı ülkelerin enerji bakanları, petrol üretimini kısma yönünde Cezayir’de aldıkları karara ilişkin bir danışma toplantısı yaptı.
– Türk akımında imzalar atıldı
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 1 Aralık 2014’te Türkiye’ye yaptığı ziyarette, Güney Akım projesinin iptal edildiğini, yerine “Türk Akımı” projesinin planlandığını açıklamıştı, ancak geçen yıl kasım ayında Türkiye’nin hava sahasını ihlal eden Rus uçağının düşürülmesinin ardından gerilen Türk-Rus ilişkileriyle proje de rafa kaldırılmıştı.
Bu olaydan yaklaşık iki yıl sonra İstanbul’da düzenlenen 23. Dünya Enerji Kongresinde Rus gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak “Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi” hükümetler arası anlaşması imzalandı.
Kongre kapsamında bir araya gelen Erdoğan ve Putin, 1 saat 40 dakika süren görüşmelerinin ardından, ortak basın toplantısı düzenlendi. Liderler, iki hattan oluşacak ve toplam 31,5 milyar metreküp kapasiteye sahip olacak Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nde imzaların atılmasının iki ülke arasındaki enerji iş birliğini geliştirecek önemli bir adım olduğunu belirtti. İki lider ayrıca, Mersin’de inşa edilecek Akkuyu Nükleer Santrali’nin çalışmalarına da ara verilmeden devam edileceğini vurguladı.
– İsrail ile normalleşme süreci
Türkiye ve İsrail arasındaki ilişkilerinin 6 yıl sonra tekrar normalleşme sürecine girmesiyle İsrail ve Doğu Akdeniz bölgesindeki doğalgaz projeleri yeniden gündeme geldi.
Bu kapsamda, İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 23’ncü Dünya Enerji Kongresinde İstanbul’da bir araya geldi.
Türkiye’den Avrupa’ya doğalgaz ihracı yapacak bir boru hattı kurulmasının değerlendirildiği toplantıda, iki ülkenin bakanları konuyla ilgili özel bir diyalog kanalı açma kararı aldı. Projeyi değerlendirmek üzere kurulan çalışma grubu, ilk toplantısını 15 Kasım’da İstanbul’da yaptı.
– Güneş enerjisinde dev adım
Bu yıl ekim ayında Konya’nın Karapınar ilçesine güneş enerjisi alanında 1 milyar doların üzerinde yatırım yapılacağı açıklandı.
İlçede kurulacak santralin bin megavat kurulu kapasiteye sahip olacağını dile getiren Bakan Albayrak, “Bu yatırım bugün itibarıyla 1 milyar doların üzerinde, fabrika ayağını da düşününce en az 300 milyon dolar daha eklenecek. Burada üretilecek elektrik 1,7 milyar kilovatsaat olacak. 600 binden fazla evin enerji ihtiyacını karşılayabilecek bir yatırımdan söz ediyoruz.” açıklamasında bulundu.
Türkiye’nin, Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) kapsamında gerçekleştireceği ilk güneş enerjisi yatırımı yarışmasına son teklif verme tarihi, 14 Şubat 2017 olarak belirlendi. Yarışma, 21 Şubat 2017’de Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünde gerçekleştirilecek.
Bakan Albayrak, güneşteki bu ihalenin benzerinin 2017’nin ilk çeyreğinde rüzgar alanında da yapılacağını söyledi.
– Enerjide özelleştirme ihalelerine 2,5 milyar liralık teklif
Özelleştirme İdaresi Başkanlığının Almus-Köklüce HES’leri için 29 Eylül’de düzenlediği ihaleye, 750 milyon 500 bin liralık teklif verildi. Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım AŞ’nin özelleştirilmesine yönelik 20 Ekim’de gerçekleştirilen ihaleye de 490 milyon liralık teklif geldi.
Başkanlığın 3 Kasım’da düzenlediği, yılın en büyük enerji ihalesi olan, Menzelet-Kılavuzlu hidroelektrik santrallerine de 1 milyar 250 milyon lira tutarında teklif verildi.
Bu üç ihaleyle beraber, son üç aydaki enerji ihalelerine toplamda 2 milyar 490 milyon 500 bin liralık teklif verilmiş oldu.
Bu dönemde Türkiye’de santral özelleştirmelerinde ilk defa açık eksiltme usulüyle ihale sistemine geçildi. Bu kapsamda yapılacak ilk ihale, Ankara’daki Çayırhan B kömür sahası ve Çayırhan B santrali olacak. Son tekliflerin alınmasının ardından, ihale sürecinin yeni yılda tamamlanması bekleniyor.
– Küresel ısınmaya karşı güç birliği sağlandı
Türkiye’nin de aralarında olduğu 190’dan fazla ülkenin imzaladığı iklim değişikliğiyle mücadeleyi hedefleyen “Paris Anlaşması” kasım ayında yürürlüğe girdi.
Anlaşmayı imzalayan ve parlamentolarında onaylayan ülkelerin sera gazı salımını azaltma ve küresel sıcaklık artışının 2 derecenin altında tutulması konusunda planlarını uygulamaya koyması gerekecek.
– ABD’nin yeni dönem enerji politikaları
ABD’de Kasım ayında düzenlenen başkanlık seçimini Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump’ın kazanmasının ardından, ülkenin enerji politikalarında köklü değişiklikler olacağı beklentisi doğdu.
Ocak ayı sonunda resmi olarak ABD’nin 45’inci başkanı olacak Trump’ın enerji alanındaki planları, ABD Başkanı Barack Obama’nın Beyaz Saray’da 8 yıl boyunca yürüttüğü enerji politikalarıyla taban tabana zıt bir tablo ortaya koyuyor.
Seçim süresi boyunca pek çok kez enerji alanında yapmayı planladığı değişiklileri dile getiren Trump, ülkede “yeni bir enerji devrimi” başlatacağını, petrol, doğalgaz ve kömür üretimine ağırlık vereceğini ve bu alanlardaki düzenlemeleri hafifletmeyi hedeflediğini belirtti.
ABD Başkanı Obama, başkanlığı süresince yenilenebilir ve yeşil enerjiye ağırlık vererek, petrol, doğalgaz ve kömür üretiminde kısıtlamalara neden olan düzenlemeleri uygulamaya koymuştu. Trump’ın ise Obama’nın temiz enerji vizyonu kapsamındaki düzenlemeleri değiştirerek, petrol, doğalgaz ve kömür üretiminde kısıtlamaları kaldırması bekleniyor.
– ŞİÖ Enerji Kulübü 2017 dönem başkanı Türkiye oldu
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Türkiye’nin Şangay İşbirliği Örgütü ile iş birliğini derinleştirme arzusuna büyük önem veriyoruz.” açıklamasının ardından Türkiye, 23 Kasım’da örgütün Enerji Kulübü’nün 2017 dönem başkanlığına oy birliğiyle seçildi.
Örgütte diyalog partneri statüsüyle yer alan Türkiye, 2017 dönem başkanlığına, “Sadece üye ülkeler değil, tüm statülerdeki ülkeler de dönem başkanlığını üstlenebilsin” şeklindeki önerisinin kabulünün ardından getirildi.
Böylece, ilk defa ŞİÖ Enerji Kulübü’nün dönem başkanlığını üye ülkeler dışındaki bir ülke üstlenmiş oldu.
Ayrıca örgüt, Rus alfabesine göre sıralı olarak dönem başkanlığı yapan ülkelerin, gündem esasına göre başkanlığa getirilmesini de kararlaştırdı.
– Enerjide Türk lirası dönemi
Bu yıl aralık ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dolar yerine Türk lirası kullanımı çağrısının ardından Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, doğalgaz dağıtım ihalelerinin Türk lirası ile gerçekleştirilmesine karar verdiğini açıkladı.
Karar çerçevesinde, 26 Aralık’ta Tunceli ve Ağrı, 28 Aralık’ta Doğubayazıt için yapılacak doğalgaz dağıtım ihalelerinin Türk lirası cinsinden gerçekleştirilmesi için çalışma başlatıldı. Söz konusu ihalelere katılacaklar, kilovatsaat başına dolar/sent yerine, Türk lirası/kuruş cinsinden açık eksiltme usulüyle teklif verecek.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak da Türkiye’nin büyük enerji hacmi oluşturduğu ülkelerle milli parayla ticarete başlayacağını duyurdu.
Albayrak, Türkiye’nin, Rusya ile doğalgaz ticaretinde TL’ye geçiş için tüm ilgili kuruluşların çalışmalara başladığını söyledi.
