SANA (AA) – MUHAMMED ES SAMİ – Yemen'in başkentindeki Uluslararası Sana Havalimanı'nda yaklaşık 5 yıldır askıya alınan uçuşların yeniden başlaması için uluslararası ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından sarf edilen çabalar, hükümet ile Husiler arasında bir uzlaşı mekanizması kurulamaması nedeniyle sonuçsuz kaldı.
Ülkede yaklaşık 7 yıldır devam eden savaşın ve onun yol açtığı krizin gölgesindeki Yemen'de taraflar arasındaki anlaşmazlık maddelerinden birini de Uluslararası Sana Havalimanı'nın 2016 yılından bu yana uçuşlara kapalı olması oluşturuyor.
Yemen hükümeti ile İran destekli Husiler arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle ülkenin en büyük havalimanındaki seferler yıllardır askıya alınmış durumda.
Hükümeti destekleyen Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri, 9 Ağustos 2016'da Husilerin denetiminde bulunan Sana Havalimanı'na uçuşlara yasak getirdi. Bununla birlikte BM, Sınır Tanımayan Doktorlar ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi gibi kuruluşların insani yardım uçuşları devam etti.
Koalisyon güçleri, Husileri, ülke için hayati öneme sahip havalimanını askeri amaçlar için kullanmak, askeri danışman getirmek ve silah kaçakçılığı yapmakla suçluyor.
Bu suçlamaları reddeden, Sana'nın tamamen sivil bir havalimanı olduğunu savunan Husiler ise koalisyonun, tedavi için yurt dışına seyahat etmek isteyenler başta olmak üzere milyonlarca Yemenliye hizmet eden havalimanını kapatarak insani krize neden olduğunu savunuyor.
Havalimanındaki seferlerin durdurulmasından bir yıl sonra 10 Ağustos 2017'de koalisyon, BM'ye ticari uçuşların yeniden başlamasına ve bu uçuşlarda yolcuların da taşınmasına katkıda bulunma çağrısında bulundu.
Koalisyon sözcüsü Turki el-Maliki, o dönemdeki açıklamasında, "İyi bir havalimanı yönetimi, ticari uçakların güvenliğinin ve emniyetinin sağlanması, kaçakçılık faaliyetlerinin durdurulması için gerekli faktörlerin olması durumunda ticari uçaklar için hava trafiğini açmaya hazırız." ifadelerini kullanmıştı.
Husiler, koalisyonun açıklamasına ilişkin yorum yapmazken havalimanının başka bir kesim tarafından yönetilmesini kesinlikle reddederek bunun Yemen'in egemenlik hakkı olduğunu ifade ediyor.
– Stockholm Anlaşması
İsveç'in başkenti Stockholm, Yemen'deki çatışmalara ve anlaşmazlıklara çözüm amacıyla Aralık 2018'de BM gözetiminde düzenlenen müzakerelere ev sahipliği yaptı.
Müzakerelerde ele alınan meseleler arasında Sana Uluslararası Havalimanı'nın ticari uçuşlar için açılması dosyası da yer alıyordu ancak hükümet ile Husiler arasındaki görüş ayrılıkları nedeniyle bu konuda gerçek anlamda bir ilerleme kaydedilemedi.
Yemen hükümeti, müzakere sürecinde havalimanının yeniden açılmasını, buradan kalkacak uçakların güneydeki Aden veya doğudaki Seyun havalimanlarının denetime tabi olması şartıyla kabul etti.
Ancak Husiler, hükümetin şartını kabul etmedi ve havalimanının herhangi bir denetime tabi olmaksızın eskisi gibi faaliyet göstermesi gerektiğini vurguladı.
– Havalimanına ilişkin kalıcı müzakereler
Havalimanı dosyasına ilişkin Stockholm görüşmelerinin başarısız olmasının ardından BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths, söz konusu krizi çözmek için hükümet ile Husiler arasında ara buluculuk girişimlerine devam etti.
Vatandaşların, Sana'nın muadili olarak Aden ya da Seyun havalimanlarına ulaşmak için uzun mesafeler katetmek zorunda kaldığı, hatta meşakkatli yolculuklar sırasında bazı hastaların hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan olayların yaşandığı Yemen'de BM Temsilcisi, havalimanının yeniden açılması için uzlaşmacı bir çözüme ulaşmak amacıyla taraflarla görüşmeler gerçekleştirdi.
Bu dosya Griffiths için ciddi zorluklar yarattı. BM Temsilcisi'nin ateşkesin sağlanması çabaları, Husilerin Sana Havalimanı'nın yeniden açılması ve şart olmaksızın ablukanın kaldırılması istekleriyle çatıştı. Hükümet de Husileri, havalimanı dosyası da dahil olmak üzere "insani durumların ticaretini yapmakla" suçladı.
– Umman ara buluculuğu
Yemen'deki krizin çözülmesi adına son aylarda Umman'ın ara buluculuğu öne çıkmaya başladı. Umman, Sana Havalimanı da dahil olmak üzere en önemli dosyalarda ara buluculuk yaptı.
Umman'dan bir heyet 7 yıldır devam eden savaş süresince ilk kez 5 Haziran'da Yemen'deki iç savaşın taraflarından Husiler ile görüşmek üzere başkent Sana'ya giderek Husilerin lideri Abdulmelik el-Husi ile bir araya geldi.
Bazı siyasi, askeri ve insani meselelerin ele alındığı görüşmelerde, Sana Havalimanı dosyası geniş yer kapladı. Ancak Umman heyetinin yürüttüğü bu görüşmelerde de ilerleme kaydedilemedi.
Husilere yakın kaynakların 11 Haziran'a yaptığı açıklamaya göre, görüşmelerde Umman heyetine, Sana Havalimanı'nın meşru bir egemenlik hakkı olması hasebiyle herhangi bir pazarlık konusu olmadan yeniden açılması gerektiği bildirildi.
Aynı gün Yemen Dışişleri Bakanlığı, Husilerin kendi koşulları dışında havalimanını açmayı reddettiğine dikkati çekerek, hükümetin ise görüşmelerde havalimanının askeri hizmetler veren bir alana dönüştürmek için değil de tüm vatandaşların güvenli seyahatini sağlaması için gerekli tavizleri sunduğunu vurguladı.
– Ekonomik kayıplar ve insani açıdan yansımaları
Uluslararası Sana Havalimanı'nın yaklaşık 5 yıldır kapalı olması, insani etkilerinin yanı sıra Yemen ekonomisinin büyük kayıplar yaşamasına neden oldu.
Husilerin denetimi altındaki Sana Havalimanı Müdürü Halid eş-Şayif, mart ayında Husilere ait El-Mesire televizyonuna yaptığı açıklamada, havalimanının abluka altında uçuşlara kapatılması ve çeşitli hava saldırılarından dolayı ülke ekonomisinin uğradığı zararın 3,5 milyar doları aştığını dile getirdi.
Şayif, bir ay kadar önce yaptığı açıklamada ise havaalanının kapatılmasının yurt dışında acil tedaviye ihtiyacı olan 80 binden fazla hastanın ölümüne neden olduğunu söyledi.
Savaşın devam etmesi ve kapsamlı kuşatma sonucunda sağlık koşullarının kötüleştiğine işaret eden Şayif, 450 binden fazla hastanın da hala tedavi için yurt dışına gitmesi gerektiğini aktardı.
Uzun süredir siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Yemen'de İran destekli Husiler, Eylül 2014'ten bu yana başkent Sana ve bazı bölgelerin kontrolünü elinde bulunduruyor.
Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten bu yana Husilere karşı meşru Yemen hükümetine destek veriyor.
