ERBİL (AA) – İDRİS OKUDUCU – Irak’ın Salahaddin ilindeki Tuzhurmatu ilçesinde Kürdistan Yurtseverler Birliği’ne (KYB) bağlı Peşmerge güçleri ile Haşdi Şabi (Şii milis gücü) arasında çıkan çatışma ve gerginliklerin sona erdirilmesi için taraflar kendi aralarında anlaştı. Ancak ilçedeki Türkmenlerin 2003 yılından bu yana yok sayılması ve kamu kurumlarında yetki alamamaları, sorunların kısa süre içerisinde çözülmeyeceğine işaret ediyor.
Irak Anayasası’nın 140’ıncı maddesine göre statü ve idari yönetimi tartışmalı bölgeler arasında olan Tuzhurmatu’da daha çok Şii-Sünni Türkmen, Sünni Kürtler ile çok az sayıda Sünni Arap’ın yaşadığını belirten ilçe Kaymakamı Şelal Abdullah, nüfusun 20 bin ila 150 bin arasında olduğu ifade etti.
Abdullah, Tuzhurmatu ve ona bağlı onlarca köy ve kasaba Kerkük’e yakın olmalarına rağmen idari olarak halen Tikrit merkezli Salahaddin vilayetine bağlı olduğuna dikkati çekti.
– İlçenin demografisi Kürtlerin lehine değişti
Irak Türkmen Cephesi (ITC) Genel Başkan Yardımcısı Salih Turan, Irak’ın ABD tarafından işgal edilmesinden sonra, ilçedeki Kürt nüfusun her geçen gün arttığını belirterek, geçen 13 yıl süre zarfında Türkmenlerin haklarının yok sayıldığını söyledi.
Tuzhurmatu’da çıkan sorun ve gerginliklerin sadece terör örgütü DAEŞ’in ortaya çıkmasına bağlamanın yanlış olacağını dile getiren Turan, “ABD’nın Irak işgalinden sonra, ilçe kaymakamlığı Kürtlere, meclis başkanlığı görevi ise Araplara verildi. Bu sorun 2003 yılından şimdiye kadar devam ediyor ve idari bir sorun haline dönüştü. Bugün ortaya çıkan sorunun bir kısmı idari haksızlıktan kaynaklanıyor.” dedi.
Irak eski Başbakanı Nuri el-Maliki döneminde Erbil ve Bağdat arasındaki ilişkilerin 2011 yılında gerilmesiyle birlikte Tuzhurmatu’da çatışmaların başladığını hatırlatan Turan, “Söz konusu ilçe her iki taraf arasında çatışma noktası oldu ve bir sınır işlevi gördü. Bundan sonra ilçede istikrar kalmadı. Birçok patlamada, ITC’nin önde gelen temsilcileri hayatını kaybetti.” şeklinde konuştu.
– DAEŞ sonrası KYB’li Peşmergeler Tuzhurmatu’yu kontrol etmeye başladı
Terör örgütü DAEŞ’in Haziran 2014 yılında Irak’ın ikinci büyük şehri Musul’u ve diğer bölgeleri ele geçirmesinden sonra, Tuzhurmatu’daki Irak merkezi hükümetine bağlı güvenlik güçleri üslerini terk edip kaçtı. Birçok bölgede olduğu gibi bu ilçede de Irak askerlerinin üslerini Peşmerge güçleri aldı ve tüm giriş-çıkışları kontrol etmeye başladı.
DAEŞ’in saldırılarından sonra Şii Türkmen milisler de silahlanarak ilçenin korunmasında görev üstlendi. Şii Türkmenlerin yaşadığı Amirli nahiyesi DAEŞ kuşatmasında iken dışarıdan gelen Haşdi Şabi ve Peşmergeler nahiyeyi 31 Ağustos 2014 yılında kurtarmıştı. Ancak o dönem birlikte hareket eden iki güç, Haşdi Şabi’nin Tuzhurmatu üzerinde etkinliğini artırmak istemesi üzerine ayrıştı.
– Tuzhurmatu’da iktidar çatışması
KYB’li Peşmergeler ve Şii Türkmenler arasındaki şiddetli çatışmaların fitili ilk defa Kasım 2015 yılında, kontrol noktaları üzerinde ateşlendi ve günlerce süren sokak çatışmalarında birçok sivil hayatını kaybetti, onlarca ev ve iş yeri ise zarar gördü.
Her iki silahlı güç, ilçe merkezinde kendi bölgelerini korumaya başladı ve bunun içinde mahalleler arasında yüksek duvarlı bloklar örüldü. Her iki taraf arasındaki iktidar ve hakimiyet mücadelesinden dolayı, birçok kişi evini terk edip, Kerkük kent merkezine sığınmak zorunda kaldı.
Haşdi Şabi’ye bağlı bazı milislerin 23 Nisan tarihinde, KYB’li üst düzey yönetici Goran Gevher’in evine el bombası atması sonucu birkaç aydır yatışan çatışmaları tekrar tetikledi. Tuzhurmatu’daki Peşmergeler ellerinde tuttukları ilçe giriş çıkışlarını kapatıp, kimsenin geçişine izin vermedi. Daha sonra Kerkük ve diğer bölgelerden de takviye güç isteyerek tüm Kürt mahallelerinin denetimini ele geçirdi.
– Sorunun çözümü ortak bir gücün kurulmasıdır
IKBY Peşmerge Bakanlığı Genel Sekreteri Cabbar Yaver, Tuzhurmatu’daki sorunun ortadan kaldırılması için daha önce gerekli taraflarla birkaç toplantı yaptıklarını belirterek, sorunun çözümü konusunda şunları kaydetti:
“IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin talimatı üzerine Haşdi Şabi ve Peşmerge güçleri arasındaki çatışmaların ortadan kaldırılması için, bölgedeki tüm unsurlardan oluşan ortak bir gücün kurulmasının kararı verilmişti. Bunun için de birkaç defa toplantı yapıldı ve görüşmeler halen de devam ediyor. Bize göre böyle bir güç oluşturulduğu takdirde, sorun ve ihtilaflar ortadan kalkacaktır.”
– Haşdi Şabi içerisinde bazı gruplar sorun çıkarıyor
IKBY Hükümet Sözcüsü Sefin Dizayi, Haşdi Şabi’nin birçok bölgede DAEŞ’e karşı önemli başarılar elde ettiğinin altını çizerek, Tuzhurmatu’daki bazı milislerin Kürtlere saldırdığını ifade etti.
Dizayi, “Ne yazık ki oradaki güçlerin terör örgütü DAEŞ ile mücadele etmesi yerine birbiriyle çatışması bizi üzüyor. Haşdi Şabi’nin içerisinde bulunan bir grup Kürtlere saldırıyor. Haşdi Şabi genel olarak birçok bölgede önemli işlere imza attı ancak Tuzhurmatu’da meydana gelen kabul edilemez. Bölgedeki tüm siyasi tarafların amacı durumu normalleştirmeye yöneliktir.” dedi
– Tuzhurmatu’da kalan sivillerin durumu
Çatışmaların devam ettiği Tuzhurmatu’daki Aksu mahallesinde ikamet eden Türkmen Hüseyin Murtaza, durumlarının çok kötü olduğunu belirterek, yaşadıklarını şu şekilde ifade etti:
“Bomba sesleri ile uyanıp, kalkıyoruz. Yaklaşık bir haftadır, ilçedeki çarşı pazar kapalı. Evde yiyecek ve içeceğimiz tükendi. Elimizdeki un ile ekmek yapıp hayat mücadelesi veriyoruz. Bize yönelik nereden ve kim tarafından ateş açılacağını bilmiyoruz. Bu yüzden sokağa çıkamıyoruz.”
Bir başka Tuzhurmatulu vatandaş Muhammed Heytem ise bulundukları mahalle ve diğer bölgelerde yaklaşık bir haftadır elektrik ve su olmadığını söyledi. Heytem, “Yiyecek bir lokma ekmeğimiz kalmadı. Biran önce bu çatışmaların durmasını istiyoruz. İlçeden çıkma şansımız da yok. Her an bomba veya çatışmaların ortasında kalmaktan korkuyoruz.” şeklinde konuştu.
