İSTANBUL (AA) – AHMET ESAD ŞANİ – "Amcabey", "Efruz Bey", "Dalkavuk", "Akla Kara" ve "Yeni Zengin" tiplemelerini karikatürseverlerle tanıştıran, çağdaş karikatürün öncü ismi Cemal Nadir Güler'in vefatının üzerinden 74 yıl geçti.
Usta karikatürist, Bulgaristan göçmeni Şevket bey ile Bursa yerlilerinden bir annenin çocuğu olarak 13 Temmuz 1902'de Bursa'da dünyaya geldi.
İlkokulu Bursa'da, ortaokulu Bilecik'te okuyan Güler, ekonomik sıkıntılar nedeniyle eğitime bir dönem ara verdi. Sınavla Almanya'da mühendislik okuma hakkı kazanan Güler, bunu da değerlendiremedi.
Güler, Bursa Sahaflar Çarşısı'nda hattatlık yapan babasının etkisiyle ressam olmaya karar vererek, İstanbul'daki Sanayi-i Nefise Mektebi'ne gitmek istedi ancak sınavını geçemedi.
Bir süre kasnakçı ve makina tamircisi yanında çırak olarak çalışan Güler, kendi atölyesinde tabela ressamlığı ve ilkokullarda ise resim öğretmenliği yaptı.
Sanatçının ilk karikatürü 1920'de Sedat Simavi'nin yayınladığı "Diken" dergisinde yayımlandı.
Melahat Hanım ile 1923'te evlenen Güler'in kızı, Gönül Güler Tunaman, 1927'de dünyaya geldi.
Cemal Nadir Güler, "Ayine", "Zümrüdüanka", "Akbaba'da" ve "Resimli Dünya" dergilerinde çizimler yapmaya başladı, 1926'dan sonra geçimini çizdiği karikatürlerle sağladı.
Babıali'deki "Papağan" gazetesine çizimler yapan Güler, kazandığı parayla geçinemediği için İstanbul'dan Bursa'ya döndü ve bir tabelacı dükkanı açtı. Usta karikatürist, harf devrimi sonrası bütün dükkanların ve resmi kurumların tabelalarının yeni harflerle yazılması zorunluluğu nedeniyle yoğun bir çalışma içine girdi.
– Çizimlerinde, toplumsal olaylara yer verdi
Sinema Mecmuası'na reklam karikatürleri de çizen Güler, "Akbaba" dergisine gönderdiği karikatürleriyle dikkati çekmeye başladı.
Usta karikatürist, Necmettin Sadak'ın daveti üzerinde 1928'te Akşam gazetesi için günlük karikatürler kaleme aldı. "Amcaney" adlı ünlü tiplemesi ise 1929'da ortaya çıktı.
Aynı yıl, Müzehher NihaI Karamağralı ile evlenen Güler'in, Nihal adını verdiği kızı dünyaya geldi. Çift, 1934'te boşandı. Başarılı çizer, daha sonra iki evlilik daha yaptı.
Güler'in "Amcabey" çizimleri, 1930'da yayın hayatına başlayan "Son Posta" gazetesi dışında, haftalık "Amcabey" dergisinde yayımlandı, "Akşam" gazetesi ile "Resimli Dünya", "Karikatür" ve "Yücel" dergilerinde de çeşitli karikatürleri okurların beğenisine sunuldu.
Akşam gazetesinden 1943'te ayrılan Güler, vefatına kadar Cumhuriyet gazetesinde çalıştı ve İkinci Dünya Savaşı'nda Hitler faşizmiyle ilgili çizimler yaptı.
Yerli tiplemelerle Türkiye'de çağdaş karikatür sanatına öncülük eden başarılı karikatürist, tiplemelerinde ve mizah anlayışında Fransız etkisinde kalırken, çizimlerinde toplumsal olaylara yer verdi,
Cemal Nadir Güler, Vedat Günyol ile 1941'de çocuklar için "Arkadaş" adlı bir dergi yayımlamaya başladı ancak dergi sadece 17 hafta çıkabildi.
Amcabey adlı mizah dergisi ise 1942-1944'te okurla buluştu.
– "Karikatür, tebessüm ve tefekkürü temin eden bir sanat olmalı"
Güler, 15 Ekim 1942'deki bir konuşmasında karikatürle ilgili "Ben karikatürü bir güzel koku gibi, insana bir an zevk verdikten sonra elde bir boş şişe veya sarı bir leke bırakıp havaya karışan bir marifet olmaktan başka türlü anlıyorum. O ne palyaçoluktur, ne de göbek attıran çeneleri ağrıtan kahkahadır. Bence karikatür, insan beyninin muhtaç olduğu tebessüm ve tefekkürü temin eden bir güzel sanat olmalıdır." ifadelerini kullanmıştı.
Ankara ve İstanbul radyoları için skeçler de kaleme alan Güler'in "Yüzkarası" adlı tiyatro oyunu İstanbul Şehir Tiyatrolarında sahnelendi.
Sanatçının, "Amcabey'e Göre", "Karikatür Albümü", "Akla Kara", "Dalkavuk Karikatür Albümü", "Seçme Karikatürler Albümü", "Harp Zenginleri Karikatür Albümü", "Siyası Karikatürler Albümü", "Amcabey Albümü" adlı albümleri yayınlandı.
Viyana Uluslararası Karikatür Yarışması'nda birincilik alan, karikatürleri birçok yabancı dergide de yayımlanan usta karikatürist, biri ABD'de olmak üzere 5 kişisel karikatür sergisi açtı ve karikatür konusunda halkevlerinde konferanslar verdi.
Cemal Nadir Güler, 27 Şubat 1947'de 45 yaşındayken İstanbul'da hayatını kaybetti ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Ölümünden sonra İstanbul Cağaloğlu'ndaki Akşam gazetesinin bulunduğu Acımusluk Sokağı'na ve Bursa'da bir caddeye Cemal Nadir adı verildi. Ayrıca çizer adına 1992'de Uluslararası Cemal Nadir Karikatür Yarışması düzenlenmeye başladı.
