ANKARA (AA) – DİLARA ZENGİN – Türkiye'nin Serbest Ticaret Anlaşması (STA) ağı genişlemeye devam ederken, anlaşmanın yürürlükte olduğu 21 ülke ve ülke grubuyla dış ticaret hacmi, 10 yılda yüzde 35,3 artarak yaklaşık 41,6 milyar dolara yükseldi.
Türkiye'nin dış ticaretinin geliştirilmesi ve ihracatçıların dış pazarlarda rakipleriyle eşit şartlarda rekabet edebilmesi için büyük önem taşıyan STA'lar, ülkenin dış ticaret hacminin artırılmasına da önemli katkı sağladı.
AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlediği bilgilere göre, Türkiye'nin STA yaptığı 21 ülkeden 17'siyle dış ticaret hacmi son 10 yılda artış gösterirken, 4 ülkeyle azaldı.
STA yapılan ülke ve ülke grubu arasında dış ticaret hacminin en fazla arttığı ülke Filistin oldu. Türkiye ile Filistin arasında imzalanan STA, 2005 yılında yürürlüğe girdi. Bu ülkeyle 2008'de 21,1 milyon dolar olan dış ticaret hacmi yüzde 338 artarak geçen yıl 92,4 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.
Türkiye'nin bu dönemde Sırbistan ve Malezya ile arasındaki dış ticaret hacmi de yüzde 100'ün üzerinde artış gösterdi. Türkiye'nin, STA'nın 2010'da yürürlüğe girdiği Sırbistan ile 2008'de 519,9 milyon dolar olan dış ticaret hacmi, yüzde 117,8 artarak geçen yıl 1,1 milyar dolara yükseldi. Benzer şekilde, STA'nın 2015'te yürürlüğe girdiği Malezya ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi de 2008'de 1,6 milyar dolarken 10 yılda yüzde 112,6 artışla 3,4 milyar dolara çıktı.
Bu dönemde tutar bazında dış ticaret hacminin en fazla arttığı ülke ise Türkiye ile arasındaki STA 2013'te yürürlüğe giren Güney Kore oldu. Türkiye'nin Güney Kore ile 2008'de yaklaşık 4,4 milyar dolar olan dış ticaret hacmi 10 yılda 2,8 milyar dolar artarak 7,2 milyar dolara ulaştı.
– Gürcistan ile dış ticaret azaldı
STA anlaşması yapılan ülke ve ülke grupları arasında dış ticaret hacminin son 10 yılda düştüğü ülkeler Gürcistan, Tunus, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) ve mevcut STA'nın ülkedeki olaylar nedeniyle 2011'de askıya alındığı Suriye oldu.
Dış ticarette en fazla düşüş, Türkiye ile arasındaki STA 2008 yılında yürürlüğe giren Gürcistan ile gerçekleşti. İki ülke arasında 2008'de 1,5 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, yüzde 6,5 azalışla geçen yıl 1,4 milyar dolara geriledi. Gürcistan, bu dönemde tutar bazındaki düşüşte de ilk sırada yer aldı. Türkiye'nin bu komşusuyla arasındaki dış ticaret hacmi yaklaşık 98,8 milyon dolar azaldı.
Türkiye'nin STA yaptığı 21 ülke ve ülke grubuyla arasındaki toplam dış ticaret hacmi, 10 yılda yaklaşık yüzde 35,3 artarak geçen yıl 41 milyar 594 milyon 103 bin 229 dolara yükseldi. Türkiye'nin STA imzaladığı ülkelerle ticaretinin toplam ticaretteki payı geçen yıl yüzde 10,6 olarak hesaplandı.
STA, taraf ülkelerin kendi aralarında gümrük vergisi ve kısıtlamalarını kaldırdıkları ancak üçüncü ülkelere karşı ortak bir gümrük tarifesi oluşturmadıkları, anlaşma dışında kalan üçüncü ülkelere her üye ülkenin kendi milli gümrük tarifesini uygulayabildiği bir ekonomik birleşme olarak tanımlanıyor. Türkiye bugüne kadar 35 STA imzalarken, bunlardan merkezi ve Doğu Avrupa ülkeleriyle akdedilmiş 11 STA, bu ülkelerin AB üyesi olmasıyla feshedildi. Lübnan, Kosova ve Sudan STA'larının ise iç onay süreçlerinin tamamlanmasının ardından yürürlüğe girmesi bekleniyor.
TÜİK verilerine göre, Türkiye'nin STA imzalayarak yürürlüğe koyduğu ülke ve ülke grupları ile son 10 yılda dış ticaretindeki değişim şöyle:
| Türkiye'yle STA'nın yürürlükte olduğu ülkeler | 2008 | 2017 | Değişim (Yüzde) |
| Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) | 9.479.246.810 | 9.415.191.332 | -0,7 |
| İsrail | 3.383.153.623 | 4.912.734.767 | 45,2 |
| Makedonya | 325.884.679 | 461.661.557 | 42 |
| Bosna Hersek | 596.893.766 | 617.702.202 | 3,5 |
| Filistin | 21.118.946 | 92.434.468 | 337,7 |
| Tunus | 1.143.479.581 | 1.119.297.186 | -2,1 |
| Fas | 1.318.288.274 | 2.583.968.595 | 96,0 |
| Suriye | 1.438.709.907 | 1.434.098.442 | -0,3 |
| Mısır | 2.312.687.029 | 4.358.467.268 | 88,5 |
| Arnavutluk | 342.433.575 | 411.604.806 | 20,2 |
| Gürcistan | 1.522.884.783 | 1.424.003.118 | -6,5 |
| Karadağ | 49.832.440 | 84.176.169 | 68,9 |
| Sırbistan | 519.807.666 | 1.132.024.715 | 117,8 |
| Şili | 474.377.350 | 519.869.853 | 9,6 |
| Ürdün | 486.026.895 | 795.123.576 | 63,6 |
| Morityus | 41.647.579 | 68.946.165 | 65,5 |
| Güney Kore | 4.362.965.520 | 7.193.240.764 | 64,9 |
| Malezya | 1.610.585.336 | 3.424.816.492 | 112,6 |
| Moldova | 267.995.092 | 465.279.083 | 73,6 |
| Faroe Adaları | 311.081 | 399.143 | 28,3 |
| Singapur | 1.034.346.748 | 1.079.063.528 | 4,3 |
| Toplam | 30.732.676.680 | 41.594.103.229 | 35,3 |
