DAKAR (AA) – İktidarda olduğu dönemde on binlerce insanın ölümü ve kaybolmasından sorumlu tutulan Çad’ın devrik lideri Hissene Habre’nin, ömür boyu hapis cezasına çarptırılması Çad’da sevinçle karşılandı.
Senegal’in başkenti Dakar’daki Olağanüstü Afrika Mahkemesi, Çad’da devlet başkanı olarak görev yaptığı 1982-1990 döneminde “binlerce kişinin öldürülmesi, kaybolması ve işkenceye uğramasından” sorumlu tutulan devrik lider Habre’nin yargılanması, Afrika tarihi için de farklı bir önem taşıyor.
İlk kez Afrika ülkelerinin bir araya gelerek bir lideri yargıladığı davada Habre, ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Çadlı siyaset bilimci Ahmet Yaya, “eski diktatörün” yargılanmasının Çad halkı ve Afrikalılar için gurur verici bir zafer olduğunu söyledi. Yaya, “Bu karar, tarihe altın harflerle yazılması gereken bir olaydır. Mağdurlar rahatladı ve Çad, kaybettiği vatandaşları için ulusal yasını sonunda tutabilecek.” değerlendirmesinde bulundu.
– “Karar, herkese örnek olsun”
Habre’nin rejiminde 3 yıl hapse mahkum edilen Denemaci Adeline, AA muhabirine açıklamasında, bu anı 20 yıldır beklediklerini, sonunda rahat bir nefes alarak, bu güne şahit olamayanlar için yas tutabileceklerini ifade etti.
Ateib Muhammed Mustafa da üstünde oturduğu tekerlekli sandalyeyi göstererek, “Henüz bitmedi. Bu dünyada yargılanan Habre, Allah’ın karşısında da yargılanacak. Karardan memnunuz ve bu sonuç insanlara şiddet uygulayabileceklerini zanneden herkese örnek olsun.” dedi.
Mağdurlardan Fatime Nasser Sanussi, Habre’nin, ömür boyu hapis cezası almasına hala inanamadığını dile getirdi. Yakınlarının işkence sonucu öldüğünü kaydeden Sanussi, yaşamını yitiren sevdikleri için dua etmeye gideceğini söyledi.
Aynı dönemlerde ders verdiği sınıfta Habre’yi eleştirmekle suçlanan öğretmen Ali Muhammed Tuka, “1986 yılında öğrencilerimin gözü önünde polisler tarafından dayak atılarak gözaltına alındığımda genç bir öğretmendim. Sonra beni yargılamadan 4 yıl hücrede tuttular.” diye konuştu.
– Habre, 1990’da devrildikten sonra Senegal’e sığınmıştı
Kuzey Çad’da 1942 yılında doğan Habre, 1970’li yıllarda kısa süre ülkesinde başbakanlık yaptıktan sonra Kuzey Çad Silahlı Kuvvetlerinin başına geçmişti. 7 Haziran 1982’de yönetimi ele geçiren Habre, 1 Aralık 1990’da mevcut Devlet Başkanı İdriss Deby Itno’nun düzenlediği darbeyle iktidardan uzaklaştırılmıştı. Habre, iktidarı kaybettikten sonra Senegal’e sığınmıştı.
Çad Ulusal Tahkikat Komisyonunca 1992’de başlatılan soruşturmada, ülkede işlenen insan hakları ihlallerinden Habre’nin, 26 Ocak 1983’te çıkardığı yasa ile kurduğu “Belgeleme ve Güvenlik Müdürlüğü”nün sorumlu olduğu açıklanmıştı.
Komisyon kurulduktan kısa süre sonra, Habre ve yakınlarının işkence dahil işlediği suçları belgeleyen ilk resmi raporu yayınlamıştı. Raporda, mağdurların ifadesine dayanarak Habre’nin iktidarda olduğu 1982-1990 döneminde gözaltında olan 40 bin kişinin ölümüne neden olduğu kaydedilmişti.
Daha sonra 2000 yılında 7 kişi, “işkence ve insanlığa karşı suç işlemekle” sorumlu tuttukları Habre hakkında Dakar Mahkemesine suç duyurusunda bulunmuştu. Ardından 2001 yılında Habre’yi ev hapsinde tutmaya karar veren Senegal rejimi, başka bir ülkede yabancılar tarafından işlenen bu türdeki suçları inceleyecek kapasiteye sahip olmadığını açıklamıştı.
– Belçika, 2005’te uluslararası tutuklama kararı çıkarmıştı
Senegal, Çad asıllı ve Belçika uyruklu 3 kişinin, 2000 yılında Habre hakkında Belçika savcılığına suç duyurusunda bulunması üzerine Belçika hükümetinin 2005’te uluslararası tutuklama kararına rağmen Habre’yi iade etmemişti.
Senegal’in mevcut Devlet Başkanı Macky Sall, iktidara geldikten sonra, selefi Abdulaye Wade döneminde kurulması planlanan ancak kurulamayan Olağanüstü Afrika Mahkemesinin oluşumu için Afrika Birliği ile yürütülen görüşmeleri 2012’de yeniden başlatmıştı. Wade’nin, yakın dostu olan Habre’nin yargılanmaması ve Belçika’ya iade edilmemesi için her şeyi yaptığı ileri sürülmüştü.
Söz konusu Olağanüstü Afrika Mahkemesi, uzlaşmalar sonucunda 8 Şubat 2013’te oluşturulmuştu. Dakar’da daha çok zenginlerin yaşadığı Almadies’deki rezidansında 30 Haziran 2013’te gözaltına alınan Habre, 20 Temmuz 2015’te güvenlik güçlerinin zoruyla ilk kez hakim karşısına çıkmış ve mağdurların ifadeleri ve kendisine yöneltilen suçlamaları kabul etmemişti.
