ASTANA (AA) – ALİİA RAİMBEKOVA – Uluslararası Türk Akademisi (UTA) Başkanı Darhan Kıdırali, Türk Barometre adlı sosyolojik projenin Türk dünyasındaki önemli şahsiyetlere ilişkin araştırma sonuçlarında Atatürk'ün sadece Türkiye'de değil diğer Türk cumhuriyetlerinde de lider olarak kabul gördüğünü belirterek “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çok önde olduğunu gördük barometrede. Bunun da şu andaki Türkiye'nin Türk dünyasıyla ilgili çalışmalarının göstergesi diye düşünüyoruz. ” dedi.
Kıdırali, AA muhabirine akademinin faaliyetleri ve planlarını anlattı.
UTA olarak bu yılı Cengiz Aytmatov yılı ilan ettiklerini söyleyen Kıdırali, bu çerçevede Paris'teki UNESCO Genel Merkezi'nde Aytmatov ile ilgili etkinlikler düzenlediklerini dile getirdi. Kıdırali, Aytmatov ile ilgili kitapları yayımlamanın yanı sıra Kazakistan ve Kırgızistan'da çeşitli anma etkinlikleri düzenlediklerini, gelecek günlerde de anma programlarını Kazakistan'ın Türkistan kentinde ve Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de gerçekleştireceklerini bildirdi.
Kıdırali, Aytmatov'un Türk dünyasındaki yakınlaşmanın artacağına yönelik ümitlerini 1990'lı yılların başında dile getirdiğini anımsatarak “Aytmatov'un hayali gerçekleşti. Yazarımız 10 yıl önce aramızdan ayrıldı. Bir yıl sonra da Nahçivan'da Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Keneşi), Türk Akademisi, Türk Kültür ve Miras Vakfı kuruldu. ” diye konuştu.
Aytmatov'un hayaline uygun olarak hizmet vermeye çalıştıklarını söyleyen Kıdırali, “Ortak tarih, mankurtlaşmaya karşı olmak, kendi benliğini unutmamak, alfabe ve edebiyatta birlik, coğrafya bütünlüğü gibi birçok konular Aytmatov'un Sovyetler döneminde işlediği konulardı. Biz bunları bilimsel olarak hayata geçirmeye çalışıyoruz. ” ifadelerini kullandı.
– “Türkiye'nin Oş'ta yaptığı binalar, camiler şehre bir şekil vermiş ”
Eylül ayında Kırgızistan'ın Çolpon Ata kentinde yapılan Türk Keneşi Devlet Başkanları Zirvesi'nde UTA'ya “Türk Dünyası Kutsal Yerler ve Büyük Şahsiyetler Projeleri “ni başlatma talimatı verildiğini anımsatan Kıdırali, bu projeyi Oş şehrinde başlattıklarını ifade etti. Kıdırali, şunları kaydetti:
“Mesela İslam dünyasının iftiharı, imamların güneşi olarak adlandırılan İmam Serahsi, bundan birkaç yıl önce bir kişinin bahçesinde bulunmuş. Türkiye orada çok güzel, görkemli bir merkez inşa etti. Türkiye'nin Oş Üniversitesindeki İlahiyat Fakültesi başta olmak üzere Oş'ta yaptığı binalar, camiler şehre bir şekil vermiş. ”
Kıdırali ayrıca Türk dünyası ortak miraslar listesini hazırlamakla kalmayıp, ortak mirasları onarma ve korumayla ilgili tedbirler almaları gerektiğini söyledi.
Geçen yıl başlattıkları “Türk Barometre Projesi ” çerçevesinde yapılan araştırma sonuçlarının Türk dünyası gençlerinin ancak kendi ülkelerindeki kutsal yerleri bildiğini gösterdiğini belirten Kıdırali, “Ankete katılanlara Türk dünyasındaki ortak değer ve kutsal toprakları sorduğumuzda çoğu turistik yerleri söyledi. Genç nesil, kültürümüzü, Türklük mayasını ve özünü oluşturan milli kültürümüzün dinamiği olan kutsal yerlerin çoğunu bilmiyor. ” dedi.
Kıdırali, Türk dünyasında bugüne kadar hiç araştırılmamış ve aynı ismi taşıyan yerlerin olduğunu söyleyerek buna Kazakistan, Azerbaycan, Kafkaslar ve Türkiye'deki Dede Korkut mezarlarını örnek gösterdi.
Proje sonuçlarına göre, Türk cumhuriyetleri vatandaşlarının Türk dünyasında turizmin gelişmesini çok istediklerini belirten Kıdırali, kültürel ve manevi yerlerin ziyaret edilmesinin gelecekte daha çok işleneceğini dile getirdi.
Kıdırali, Türk Barometre'nin bir diğer araştırmalarından birinin de Türk dünyasındaki önemli şahsiyetler olduğuna işaret ederek, “Şahsiyetlerin başında gelenlerin biri Atatürk. Atatürk sadece Türkiye'de değil diğer Türk cumhuriyetlerinde de lider olarak kabul görmüş. ” ifadesini kullandı.
Barometre sonuçlarına göre, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in de şu andaki Türk cumhuriyetleri liderleri arasında önde geldiğini söyleyen Kıdırali, şöyle konuştu:
“Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çok önde olduğunu gördük barometrede. Bunun da şu andaki Türkiye'nin Türk dünyasıyla ilgili çalışmalarının göstergesi diye düşünüyoruz. Erdoğan'ın özellikle Moldova ziyaretinde Gagauz topraklarında söyledikleri önemliydi. Her Türk topluluğunun kendi kültürünü, dilini koruması, oturduğu yerde dilini muhafaza etmesiyle ilgili önemli mesajlar verdi. Biz de bunları çok önemsiyoruz. Şu anda zaten dünyadaki kaybolmakta olan tehlikedeki Türk dilleri ve topluluklarının himayesini Türkiye yapmaktadır. ”
– “Atatürk'ün Samsun'a çıkışının 100. yıl dönümü çalışmalarımızı Türkiye'de başlatmak istiyoruz ”
Kıdırali, kasım ayında Türkistan'da “Kutsal Türkistan ve Türk dünyasında manevi yenilenme ” temalı konferans düzenleyeceklerini, konferansta ortak alfabe, Türk dünyasındaki kutsal yerler ve büyük şahsiyetler gibi konuların tartışılacağını söyledi.
Bu yıl Bakü'de Kazak şair Mağcan Cumabayev'in 125. ve Cengiz Aytmatov'un 90. doğum yılları dolayısıyla onlara ilişkin kitapların tanıtımlarını yapacaklarını kaydeden Kıdırali, “Gelecek yıl da Atatürk'ün Samsun'a çıkışının 100. yıl dönümü. Bu konudaki çalışmalarımızı Türkiye'de başlatmak istiyoruz. Ayrıca Atatürk'ün Nutku'nu Kazakçaya çevirmekteyiz. ” dedi.
Kıdırali, gelecek yıl ayrıca Türk Keneşi ve diğer Türk kuruluşlarının 10. yıl dönümünün kutlanmasıyla ilgili çalışmalar yapacaklarını da vurguladı.
– UNESCO ile iş birliği protokolü imzalanacak
Ortak Tarih'in seçmeli ders olarak okullarda okutulmaya başlandığını belirten Kıdırali, şu anda “Ortak Edebiyat ” ve “Ortak Coğrafya ” ders kitaplarının da yazılmakta olduğu bilgisini verdi.
Kıdırali, akademinin Moğolistan'daki çalışmalarını genişlettiğini de ifade ederek bu ülkenin akademiye üyeliğini çok önemsediklerinin altını çizdi.
UTA'nın Rusya, Çin, Fransa, ABD, Avrupa ülkeleri ve Japonya başta olmak üzere birçok ülkenin akademik ve bilimsel kuruluşlarıyla yakın temas içinde ortak projeler ürettiğini anlatan Kıdırali, Özbekistan ve Türkmenistan ile de temaslarının arttığını söyledi.
Kıdırali, yakın zamanlarda UNESCO ile iş birliği protokolü imzalayacaklarını, ortak mirasları belirlemek, koruma altına almak ve onların tanıtımını yapmak gibi konularda ortak çalışmalar yapacaklarını sözlerine ekledi.
