KAYSERİ (AA) – ORHAN CANBULATEL – Antarktika kıtasında bilimsel araştırmalar yapan ekipte bulunan Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gökhan Halıcı, arazi çalışmaları sırasında 100 liken (mantar) örneği topladığını, bu likenlerin türlerini belirleyerek varsa bilim dünyasına tanıtılmayanları tespit etmeye çalışacağını söyledi.
Halıcı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İstanbul Üniversitesinden Prof. Dr. Bayram Öztürk’ün liderliğinde, farklı üniversitelerden 13 bilim insanının, ilk kez düzenlenen bilimsel bir seferle Antarktika’ya gittiğini anımsattı.
Kıtada bulundukları sürede herkesin kendi uzmanlık alanında çalışmalar yaptığını ifade eden Halıcı, “Ben botanik bilimciyim, orada kendi alanımla ilgili çalışmalar yaptım. Amacımız, oradaki bulguları, topladığımız materyalleri değerlendirip bilimsel yayınlar yapmak. Antarktika kıtasıyla Türk bilim insanlarının da ilgilendiğini, onların da çalışmalar yaptığını dünya kamuoyuna bildirmek.” dedi.
Halıcı, uzmanlık alanının likenler olduğuna dikkati çekerek, şu bilgileri verdi:
“Antarktika 14 milyon kilometrekarelik bir alan ama bunun sadece binde 3’ü buz değil. Aynı zamanda dünyanın en kurak kıtası. Ozon tabakası son derece ince. Ultraviyole (UV) ışınları yüzeye etkili bir şekilde ulaşıyor. Ozon tabakasının çok ince olması, rüzgarların çok sert olması ve hava sıcaklığının düşük olması, burada canlıların yaşamlarını etkiliyor. Sadece bu koşullara dayanıklı canlılar orada yaşayabiliyor. Botanik bilimi açısından kıtanın baskın elementleri benim uzmanı olduğum likenler. Şu an Antarktika kıtasında bilinen yaklaşık 500 liken türü var. 200 civarı kara yosunu türü biliniyor. Sadece 2 çiçekli bitki türü var. O türler de sadece Antarktika’ya özgü türler.”
– “Ana hedefimiz orada Türkiye’nin bir bilim üssü kurması”
Antarktika’daki arazi çalışmalarını Galindez Adası’nda, Ukrayna üssü civarında yaptıklarını aktaran Halıcı, “Ben 100 liken örneği topladım. Şimdi bu likenlerin türlerini tayin edeceğiz, daha önce bilim dünyasına tanıtılmamış türler varsa bunları tanıtacağız, daha önce rapor edilmeyen türler varsa bunları tespit edeceğiz.” dedi.
Ekibin isteğinin bu çalışmaların süreklilik arz etmesi olduğunu dile getiren Halıcı, “Gelecek yıllarda da Türk bilim insanlarının Antarktika’da çalışmalar yapmasını istiyoruz. Ana hedefimiz orada Türkiye’nin bir bilim üssü kurması. Bu ülkemiz için de son derece iyi olacaktır.” diye konuştu.
Galindez Adası’na, Arjantin’in güneyindeki Ushuaia Limanı’ndan gemiyle gittiklerini bildiren Halıcı, Atlantik Okyanusu ile Pasifik Okyanusu’nun akıntılarının karıştığı bu bölgede denizin son derece dalgalı olduğunu, bu nedenle ilk zamanlar seyahat sırasında ekibin olumsuz etkilendiğini ancak sağlıklı gidip, döndüklerini anlattı.
Antarktika’nın çok farklı bir iklime sahip olduğuna ve havada ani değişimlerin yer aldığına işaret eden Halıcı, “Bir bakıyorsunuz hiçbir şey yokken 15-20 dakika sonra kar fırtınası çıkabiliyor. Yer çoğunlukla buzla kaplı. Özellikle biz karada çalışanlar yürümekte ve tırmanmakta zorluk çektik ama çok güzel bir tecrübe oldu. Umarım diğer Türk bilim insanları da bu tecrübeyi tadar.” ifadelerini kullandı.
– Likenler
Doç. Dr. Gökhan Halıcı, likenlerin halk arasında genellikle yosun olarak bilindiklerini ancak bu canlıların bir çeşit mantar olduklarını dile getirdi.
Likenlerin fotosentez de yapabildiklerine dikkati çeken Halıcı, şunları söyledi:
“Son derece önemli ekolojik rolleri var. Çıplak kayaçların üzerinde öncül organizmalar. İlk önce likenler çıplak kayaları istila ediyor ve yavaş yavaş aşındırmaya başlıyor. Aşınan kayalar da toprak oluyor. Likenler aynı zamanda önemli indikatör (gösterge) organizmalar. Günümüzde küresel ısınmayla ilgili çok fazla çalışma var. Sıcaklık giderek artıyor. Kutuplarda ılıman bölgelere göre sıcaklığın değişimi daha hızlı gerçekleşiyor. Mesela küresel iklim değişikliklerinde likenler bir indikatördür. Aynı zamanda kirletici maddeleri bünyesinde depolayabilme özellikleri var. Bununla kirlilik oranlarını yorumlayabiliyoruz. Ayrıca çok iyi bir antioksidanlar.”
UV ışınlarının yüzeye güçlü bir şekilde ulaştığı Antarktika’da, likenlerin güçlü bir antioksidan üretim sistemine sahip olduğunu düşündüklerini belirten Halıcı,”Çalışmalarımızda bunu da araştıracağız. Bir de çok düşük sıcaklıklarda yaşayabilmelerini sağlayan spesifik (özellikli) genlerin neler olduğuyla ilgili çalışmalar var. İnşallah bu çalışmaları biz de yapacağız. Kıtadaki hakim organizmalar kesinlikle likenler.” sözlerine yer verdi.
